การที่ทุกท่านมีความรักในชาติ ศาสน์ กษัตริย์ รักในประชาธิปไตย รักในสิทธิ์ของตน รักในลัทธิคอมมูน ถือเป็นเรื่องดี เพราะ อย่างน้อยท่านก็มีอุดมการณ์
แต่ก็อยากจะนำเสนอความคิดเห็นให้ท่านทั้งหลายได้วิเคราะห์ ดูอีกซักแง่มุมหนึ่งว่า
การที่ท่านทั้งหลายรักชาติ ก็อย่าให้ถึงขนาดคลั่งชาติจนทำให้ชาตินี้ ไม่พัฒนา ไม่ก้าวหน้า ไปสู่อาณาอารยะประเทศแต่ก็อย่างหลงลืมรากเหง้าของตนที่บรรพบุรุษท่านได้สรรสร้าง ปลูกฝัง ถ่ายทอดต่อๆ กันมา
ไม่เช่นนั้นจะกลายเป็น เจริญเติบโตแบบต้นมะระกอ ที่ไส้กลวงหาแกนกลางไม่ได้
การที่ท่านทั้งหลายรักศาสนา ก็อย่าให้ถึงกับคลั่งศาสนาจนไม่สามารถอยู่ร่วมกับศาสนาอื่นๆ เขาได้ ทั้งที่ตนเองก็ยังเข้าไม่ถึงแกนแท้ของศาสนาที่ตนนับถือเลย
การที่ท่านทั้งหลายรักสถาบันพระมหากษัตริย์ ก็อย่าให้ถึงกับคลั่งไคล้จนไม่ใส่ใจในพระราชจริยวัตรและพระราชกรณียกิจที่พระองค์ทรงปฏิบัติ
การที่ท่านทั้งหลายรักประชาธิปไตย ก็อย่าให้ถึงกับคลั่งไคล้ประชาธิปไตย วันๆ เอาแต่พร่ำพ่นคำว่า ประชาธิปไตย แต่อยู่ร่วมกับผู้เห็นต่างเขาไม่ได้
อีกทั้งไม่ดูสถานการณ์ของโลกในปัจจุบันเลยว่า มันสอดคล้องเข้ากันได้หรือไม่ กับสิ่งที่ตนเชื่อแถมยังบีบบังคับ ขู่เข็ญ เหยียดหยาม ดูแคลนผู้เห็นต่าง เช่นนี้ เขาเรียกคลั่งประชาธิปไตยของกู คนอื่นไม่ชอบประชาธิปไตยของกู มึงต้องถูกทำลาย อย่างที่พวกประเทศมหาอำนาจประชาธิปไตยหลายๆ ชาติ กระทำแก่ชาติเห็นต่างทั่วโลกในปัจจุบัน
การที่ท่านทั้งหลายรักสิทธิ์และรักษาสิทธิ์ที่ตนพึ่งมีตามวิถีและกติกาของสังคม นั้นมันไม่ใช่เรื่องแปลก แต่ที่มันแปลกคือ การรักษาสิทธิ์นั้นมันทำให้เกิดการแตกแยก พวกที่วันๆ เอาแต่พร่ำพ่น บ่นเพ้อ เรียกร้องหาสิทธิ์ของตนทั้งที่ชั่วชีวิต ไม่เคยได้ทำหน้าที่ใดๆ เลย
อีกทั้งก็ไม่ยอมรับรู้ด้วยซ้ำว่า สิทธิ์ทั้งหลายล้วนเกิดมาจากการได้ทำหน้าที่ตามวิถีและกติกาของสังคมที่กำหนดไว้
และการที่บางท่านนิยมชมชอบลัทธิคอมมูน ก็ไม่ใช่เรื่องแปลก
แต่ก็อย่าถึงขนาดคลั่งไคล้ ไม่สนใจที่จะศึกษาหาข้อดี ข้อเสีย ของลัทธินี้ว่า มันสอดคล้องกับสถานการณ์โลกปัจจุบันหรือไม่
ที่นำเสนอมุมมองมาทั้งหมดนี้ ก็เพื่อเป็นตัวเลือกให้ท่านทั้งหลายได้พิจารณาว่า ชีวิตท่านควรจะยืนอยู่จุดไหน
การใช้ชีวิตที่มีความมุ่งหวัง มีความเห็นในทุกสรรพสิ่งอย่างเป็นกลาง ไม่เอนเอียงไปในข้างใดข้างหนึ่งมากจนเกินไป มันคือการช่วยกันทำให้สังคมมนุษย์ดูงดงาม สงบสุข และไม่สร้างทุกข์เพิ่มพูนให้แก่ตน และผู้คนรอบข้าง
เช่นนี้แหละ คือ วิถีแห่งมัชฌิมาปฏิปทาเบื้องต้นหละ
พุทธะอิสระ
